Leiðbeiningar um brennisteinsdíoxíð í andrúmslofti

Á undanförnum vikum hefur loftmengandi gasefnið brennisteinsdíoxíð SO2 borist frá eldstöð í Holuhrauni norðan Vatnajökuls til íbúa í mörgum sveitarfélögum og hefur styrkur efnisins stundum verið svo mikill að mælt er með mjög afgerandi varnaraðgerðum, svo sem að halda sig innandyra, loka öllum gluggum, hækka hitastig innanhús o.þ.h.

Svo virðist að útbreiðsla brennisteinsdíoxíðs mun halda áfram um sinn og því er aðkallandi að huga að upplýsingagjöf til almennings sem er einföld í nálgun, áreiðanleg og skiljanleg.

Brennisteinsdíoxíð er ertandi lofttegund vegna þess að það myndast brennisteinssýra þegar efnið kemst í snertingu við vatn, jafnvel þó litlu magni sé, eins og t.d. á slímhimnum. Ekki er reynsla hér á landi af svo þrálátri loftmengun sem raun ber vitni. Málið snertir flesta íbúa landsins, suma mjög mikið vegna nálægðar við eldstöðina. Upplýsingagjöf um málið hefur ekki verið nægilega kerfisbundin og almenningur þarf að leita sér upplýsinga eftir fleiri en einni leið, t.d. með því að fara á vefsíður opinberra aðila.

Mælingar á loftmengun eru ekki gerðar á öllum þéttbýlissvæðum og því þarf oft að meta út frá næstu loftgæðamælistöð, sem getur verið á svæði þar sem engin loftmengun er, á sama tíma og hún er talsverð hjá viðkomandi sem er að leita að leiðbeiningum um hvernig best sé að halda sig frá loftmengun. Sums staðar hefur heilbrigðiseftirlitið frumkvæði að því að láta t.d. skóla og leikskóla vita ef loftmengun nálgast mikinn styrk.

Hér að neðan eru nokkur góð ráð um hvernig hægt er að nálgast upplýsingar um loftmengun. Til að kanna hvort ástæða er til að gera varúðarráðstafanir er hægt að gera eftirfarandi:

1. Fara að morgni dags á vefsíðu um dreifingu loftmengunar og fylgjast með fram eftir degi ef ástæða er til: http://www.vedur.is/vedur/spar/textaspar/oskufok/. Ef rennt er niður síðuna og smellt á „nýjustu keyrslu“ má fá mat á dreifingu loftmengunar u.þ.b. sólarhring fram í tímann.
2. Fara á vefsíðu Umhverfisstofnunar http://www.ust.is/einstaklingar/loftgaedi/maelingar og velja sér loftgæðamælistöð næst viðkomandi stað. Athugið að velja brennisteinsdíoxíð (SO2) ef fleiri mengunarefni er mæld í stöðinni. Íbúar í Reykjavík geta t.d. farið á vefsíðu Reykjavíkurborgar http://reykjavik.is/loftgaedi. og fengið frekari upplýsingar um loftmengun.

Ef loftmengun verður óviðunandi á tilteknu svæði má búast við að almannavarnadeild Ríkislögreglustjóra, landlæknisembættið og fleiri opinberir aðilar gefi út viðvaranir.

Fólk getur verið misjafnlega viðkvæmt fyrir loftmengandi efnum. Þeim sem eru viðkvæmir fyrir áhrifum slíkra efna er ráðlagt að fylgjast náið með spáum um dreifingu mengunarefna.

Gott er líka að hafa í huga að allt mat á loftmengunarhættu gildir fyrst og fremst fyrir fullorðið fólk. Ungabörn eru almennt viðkvæmari fyrir loftmengun og ættu þau ekki vera utandyra, t.d. sofandi í barnavagni, ef spár um dreifingu mengunarefna gefa til kynna að mengunar sé að vænta á tilteknu svæði.

Eftirfarandi aðilar hafa hlutverki að gegna í viðbrögðum við vá frá náttúrufyrirbærum sem eldgos eru:

• Almannavarnadeild ríkislögreglustjóra vegna samhæfingar aðgerða og tilkynningar til almennings ef vá er á ferðum. Vefsíða: http://www.almannavarnir.is/
• Veðurstofa Íslands og Jarðvísindastofnun Háskóla Íslands vegna jarðfræðilegra og jarðeðlisfræðilegra mælinga og líkangerðar svo og tilkynningar á því sem er að gerast. Vefsíður: http://www.vedur.is/ og http://www.jardvis.hi.is/. Þessar síður hafa fyrst og fremst vísindalegt gildi en þessi síða sýnir spá um dreifingu gass frá eldstöðinni http://www.vedur.is/vedur/spar/gasdreifing.
• Umhverfisstofnun vegna loftgæðamælinga, upplýsinga um loftmengun, leiðbeiningar og tilkynningar til almennings um viðbrögð við loftmengun. Vefsíða: http://www.ust.is/einstaklingar/loftgaedi/maelingar. Hér má velja gasmælistöð og skoða loftgæði liðandi stundar. Ekki þarf að spá mikið í mæligildum því með litavalinu er gefið til kynna núverandi ástand (grænn litur = góð loftgæði, gulur litur = nálgast óviðunandi ástand, rauður litur = óviðunandi ástand).
• Heilbrigðiseftirlit sveitarfélaga vegna loftgæðamælinga, leiðbeiningar og tilkynningar til almennings um viðbrögð við loftmengun. Sum heilbrigðiseftirlit reka loftgæðamælistöðvar, t.d. í Reykjavík: http://reykjavik.is/loftgaedi.
• Landlæknisembættið vegna upplýsinga um heilsuhættur og leiðbeininga um rétt viðbrögð við að halda sig frá loftmengandi efnum. Vefsíða: http://www.landlaeknir.is/um-embaettid/greinar/grein/item24696/Eldgosid-i-Holuhrauni---Upplysingar